Alles wat je moet weten over schoorsteenonderhoud

Een schoorsteen lijkt misschien een simpel kanaal dat de rook afvoert. Maar in de praktijk gebeurt er veel meer. In deze pagina leg ik uit wat er precies in een schoorsteen gebeurt, hoe vervuiling ontstaat, waarom het risico op brand toeneemt bij achterstallig onderhoud en wat je kunt doen om veilig te blijven stoken.

 

Wat gebeurt er in je schoorsteen als je stookt?

Bij het stoken van hout, kolen of pellets komt er rook vrij. Deze rook bevat allerlei stoffen: waterdamp, fijnstof, teer, vluchtige gassen, onverbrande deeltjes en roet. Wanneer deze rook door het koude rookkanaal naar buiten stijgt, koelt het af. Hierdoor slaan sommige van die stoffen neer tegen de binnenwand van het kanaal.

Wat daar dan achterblijft noemen we aanslag. De bekendste vormen zijn:

  • Roet – Zwarte, droge stof die ontstaat bij een onvolledige verbranding. Roet is licht ontvlambaar en hecht zich makkelijk aan ruwe kanaalwanden.

  • Teer – Een plakkerige, vettige laag die ontstaat als het hout niet volledig verbrandt. Deze komt vooral voor bij langzaam brandende kachels of als je met te nat hout stookt.

  • Creosoot – Een teerachtige, donkerbruine tot zwarte substantie. Het is zeer brandbaar, en vormt zich in dikke, harde lagen in slecht onderhouden schoorstenen.

Creosoot is de gevaarlijkste van de drie. In sommige gevallen ontstaat er een soort glanzend, hard glazuur aan de binnenkant van het kanaal: glansroet. Dit is bijzonder moeilijk te verwijderen en vormt een groot risico op schoorsteenbrand.

 

Hoe ontstaat die vervuiling precies?

De mate van vervuiling hangt af van hoe en wat je stookt. Dit zijn de belangrijkste oorzaken:

  • Nat of ongeschikt hout: Hout dat niet goed gedroogd is (lager dan 20% vochtgehalte) brandt slecht en produceert veel rook en teer.
  • Te weinig zuurstof bij het stoken: Een kachel met te weinig luchttoevoer verbrandt onvolledig. Dit levert meer roet en creosoot op.
  • Slechte trek in het kanaal: Als de rook niet goed omhoog wordt gezogen, blijven de rookgassen langer in het kanaal hangen en slaan eerder neer.
  • Lage verbrandingstemperatuur: Een smeulend vuurtje of een pelletkachel op een lage stand zorgt voor meer aanslag dan een heet, goed brandend vuur.

Stook je vaak onder deze omstandigheden, dan vervuilt je schoorsteen veel sneller. In sommige gevallen al binnen enkele maanden.

 

Wat is het risico?

De grootste risico’s van een vervuilde schoorsteen zijn:

  1. Schoorsteenbrand
    Als de aanslag vlam vat, krijg je een brand in het rookkanaal. De temperatuur kan oplopen tot 1000 °C. In extreme gevallen breidt het vuur zich uit naar houten delen van het dak of plafond.
    De signalen van een schoorsteenbrand zijn:

    • Een loeiend geluid uit het kanaal

    • Vlammen of vonken uit de schoorsteenkop

    • Rookontwikkeling in huis

    • Verspreiding van brandgeur

  2. Slechte trek of verstopping
    Een vervuild kanaal trekt slechter, waardoor rook de kamer in kan komen. Dit kan leiden tot koolmonoxidevergiftiging.

  3. Vochtproblemen en condensvorming
    Dikke teerlagen kunnen vocht vasthouden en in je rookkanaal laten doordringen. Dit leidt tot schimmelvorming of beschadiging van metselwerk.

  4. Verzekeringsproblemen
    In veel gevallen stelt de verzekering als voorwaarde dat het rookkanaal onderhouden is volgens normaal gebruik. Bij brand kan er bewijs gevraagd worden van het onderhoud. Zonder dit bewijs kun je problemen krijgen met schadevergoeding. 

Hoe vaak moet je vegen?

De frequentie hangt af van je stookgedrag en type installatie:

  • Open haard / houtkachel: minstens 1 keer per jaar, vaker bij intensief gebruik
  • Pelletkachel: vaak 1–2 keer per jaar, afhankelijk van type en gebruik
  • Olie- of kolengestookt: meestal 2 keer per jaar
  • Gaskachel: weinig vervuiling, maar wel regelmatig controleren (soms wettelijk verplicht)

 

Een schoorsteen moet geveegd worden zodra er sprake is van merkbare vervuiling, slechtere trek, of vóór elk nieuw stookseizoen.

 

Wat doet een schoorsteenveger?

Een schoorsteenveger verwijdert roet, teer en andere aanslag uit het kanaal, inspecteert de staat van het rookkanaal en kijkt of er obstakels of beschadigingen zijn. Na afloop krijg je een veegbewijs of onderhoudsrapport, wat je kunt gebruiken voor de verzekering.

Afhankelijk van je woning veeg ik van bovenaf of via het rookkanaal binnen. Dit gebeurt met een professionele veegset, eventueel met camera-inspectie als dat nodig is.

Samenvattend

  • Aanslag ontstaat altijd als je stookt

  • Sommige vormen zijn brandbaar en gevaarlijk

  • Regelmatig onderhoud voorkomt brand, vergiftiging en schade

  • Je stookt schoner, zuiniger en veiliger

  • Je houdt je verzekering geldig

Wil je zeker weten dat je veilig stookt? Laat je kanaal jaarlijks controleren en vegen.